高等学校化学学报 ›› 2022, Vol. 43 ›› Issue (12): 20220626.doi: 10.7503/cjcu20220626
收稿日期:
2022-09-20
出版日期:
2022-12-10
发布日期:
2022-10-21
通讯作者:
李乐乐
E-mail:lilele@nanoctr.cn
作者简介:
第一联系人:共同第一作者.
基金资助:
ZHAO Hengzhi, YU Fangzhi, LI Xiangfei, LI Lele()
Received:
2022-09-20
Online:
2022-12-10
Published:
2022-10-21
Contact:
LI Lele
E-mail:lilele@nanoctr.cn
Supported by:
摘要:
脱氧核糖核酸(DNA)的分子识别特性与功能使其在生物传感与成像领域得到了广泛应用. 另一方面, 得益于自身独特的光学性质, 镧系元素掺杂的上转换纳米颗粒在生物医学应用中备受关注. 特别地, 二者的有机结合可产生新的性质与功能, 在生物传感与成像领域展现出优势, 推动了该领域的发展. 本文综合评述了基于DNA与上转换纳米颗粒相结合的生物传感与成像技术的研究进展, 重点聚焦于相关方法的分类与设计原理, 简要概述了相关的应用研究, 并对该领域目前存在的挑战与未来的发展前景进行了讨论.
中图分类号:
TrendMD:
赵恒智, 余方志, 李翔菲, 李乐乐. 基于DNA与上转换纳米颗粒相结合的生物传感与成像研究进展. 高等学校化学学报, 2022, 43(12): 20220626.
ZHAO Hengzhi, YU Fangzhi, LI Xiangfei, LI Lele. Advances in Biosensing and Imaging Based on the Integration of DNA and Upconversion Nanoparticles. Chem. J. Chinese Universities, 2022, 43(12): 20220626.
Fig.2 DNA⁃UCNPs for aptamer⁃mediated targeted tumor imaging(A) Schematic illustration of the aptamer-functionalized UCNPs for targeted cancer cell imaging[30]. Copyright 2013, American Chemical Society. (B) Schematic showing the working principle of the G4-aptamer-functionalized UCNP nanoplatform for targeted bioimaging and therapy[31]. Copyright 2013, Wiley-VCH GmbH. (C) Schematic of the aptamer-functionalized UCNPs for targeted imaging of cancer cell and combinational therapy[33]. Copyright 2021, American Chemical Society.
Fig.3 LRET⁃based DNA⁃UCNP sensors(A) Schematic illustration of the LRET-based DNA-UCNP sensors for miRNA imaging[37]. Copyright 2019, American Chemical Society.(B) Schematic illustration of the LRET-based nanosensors for miRNA imaging[40]. Copyright 2019, American Chemical Society.(C) Schematic of the imaging principle of the DNA-UCNP sensors for K+ and pH in lysosomes[45]. Copyright 2020, Wiley-VCH GmbH.
Fig.4 DNA⁃UCNPs for spatiotemporally selective molecular sensing and imaging(A) Schematic showing the working principle of the NIR light-activated DNA nanodevice for spatiotemporally controlled ATP imaging[49]. Copyright 2017, American Chemical Society. (B) Schematic of the NIR light-controlled sensor for spatially selective imaging of mitochondrial miRNA[61]. Copyright 2021, Wiley-VCH GmbH.
1 | Liu J. W., Cao Z. H., Lu Y., Chem. Rev., 2009, 109(5), 1948—1998 |
2 | Xiang Y., Lu Y., Nat. Chem., 2011, 3(9), 697—703 |
3 | Lu C. H., Wang F. A., Willner I., J. Am. Chem. Soc., 2012, 134(25), 10651—10658 |
4 | Wu P. W., Hwang K., Lan T., Lu Y., J. Am. Chem. Soc.,2013, 135(14), 5254—5257 |
5 | Li L. L., Xing H., Zhang J. J., Lu Y., Acc. Chem. Res., 2019, 52(9), 2415—2426 |
6 | Traynor S. M., Wang G. A., Pandey R., Li F., Soleymani L., Angew. Chem. Int. Ed., 2020, 59(50), 22617—22622 |
7 | Wei W., Dai W. H., Yang F., Lu H. T., Zhang K., Xing Y., Meng X. D., Zhou L. P., Zhang Y. Y., Yang Q. Q., Cheng Y. R., Dong H. F., Angew. Chem. Int. Ed., 2022, 61(20), e202116909 |
8 | Chen Y. X., Zhao R. P., Li L. L., Zhao Y. L., Angew. Chem. Int. Ed., 2022, 61(34), e202206485 |
9 | Amarnath V., Broom A. D., Chem. Rev., 1977, 77(2), 183—217 |
10 | Glazier D. A., Liao J. Z., Roberts B. L., Li X. L., Yang K., Stevens C. M., Tang W. P., Bioconjugate Chem., 2020, 31(5), 1213—1233 |
11 | Chinen A. B., Guan C. M., Ferrer J. R., Barnaby S. N., Merkel T. J., Mirkin C. A.,Chem. Rev., 2015, 115(19), 10530—10574 |
12 | Wu L. Y., Ishigaki Y., Hu Y. X., Sugimoto K., Zeng W. H., Harimoto T., Sun Y. D., He J., Suzuki T., Jiang X. Q., Chen H. Y., Ye D. J., Nat. Commun., 2020, 11(1), 446 |
13 | Liu Q., Wu B., Li M. Y., Huang Y. Y., Li L. L., Adv. Sci., 2022, 9(3), 2103911 |
14 | Meng H. M., Liu H., Kuai H. L., Peng R. Z., Mo L. T., Zhang X. B., Chem. Soc. Rev., 2016, 45(9), 2583—2602 |
15 | Ebrahimi S. B., Samanta D., Mirkin C. A., J. Am. Chem. Soc., 2020, 142(26), 11343—11356 |
16 | Shaikh S., Younis M., Yuan L. D., Coordin. Chem. Rev., 2022, 469(15), 214648 |
17 | Wang F., Liu X. G., Chem. Soc. Rev., 2009, 38(4), 976—989 |
18 | Wang F., Han Y., Lim C. S., Lu Y. H., Wang J., Xu J., Chen H. Y., Zhang C., Hong M. H., Liu X. G., Nature, 2010, 463(7284), 1061—1065 |
19 | Shen J., Zhao L., Han G., Adv. Drug Del. Rev., 2013, 65(5), 744—755 |
20 | Dong H., Du S. R., Zheng X. Y., Lyu G. M., Sun L. D., Li L. D., Zhang P. Z., Zhang C., Yan C. H., Chem. Rev., 2015, 115(19), 10725—10815 |
21 | Zhou J., Liu Q., Feng W., Sun Y., Li F. Y., Chem. Rev., 2015, 115(1), 395—465 |
22 | Ellington A. D., Szostak J. W., Nature, 1990, 346(6287), 818—822 |
23 | Ellington A. D., Szostak J. W., Nature, 1992, 355(6363), 850—852 |
24 | Tan W. H., Donovan M. J., Jiang J. H., Chem. Rev., 2013, 113(4), 2842—2862 |
25 | Liu J. W., Lu Y., Angew. Chem. Int. Ed., 2006, 45(1), 90—94 |
26 | Chen T. T., Tian X., Liu C. L., Ge J., Chu X., Li Y. F., J. Am. Chem. Soc., 2015, 137(2), 982—989 |
27 | Shangguan D. H., Li Y., Tang Z. W., Cao Z. H. C., Chen H. W., Mallikaratchy P., Sefah K., Yang C. Y. J., Tan W. H., Proc. Nat. Acad. Sci. USA, 2006, 103(32), 11838—11843 |
28 | Wu X. Q., Liu H. L., Han D. M., Peng B., Zhang H., Zhang L., Li J. L., Liu J., Cui C., Fang S. B., Li M., Ye M., Tan W. H., J. Am. Chem. Soc., 2019, 141(27), 10760—10769 |
29 | Mi J., Liu Y. M., Rabbani Z. N., Yang Z. G., Urban J. H., Sullenger B. A., Clary B. M., Nat. Chem. Biol., 2010, 6(1), 22—24 |
30 | Li L. L., Wu P. W., Hwang K., Lu Y., J. Am. Chem. Soc., 2013, 135(7), 2411—2414 |
31 | Yuan Q., Wu Y., Wang J., Lu D. Q., Zhao Z. L., Liu T., Zhang X. B., Tan W. H., Angew. Chem. Int. Ed., 2013, 52(52), 13965—13969 |
32 | Li J., Hong C. Y., Wu S. X., Liang H., Wang L. P., Huang G. M., Chen X., Yang H. H., Shangguan D. H., Tan W. H., J. Am. Chem. Soc., 2015, 137(35), 11210—11213 |
33 | Jin X. D., Zeng Q., Zheng J. D., Xing D., Zhang T., ACS Appl. Mater. Interfaces, 2021, 13(8), 9316—9328 |
34 | Latronico M. V. G., Condorelli G., Nat. Rev. Cardiol., 2009, 6(6), 418—429 |
35 | Ryan B. M., Robles A. I., Harris C. C., Nat. Rev. Cancer, 2010, 10(6), 389—402 |
36 | Small E. M., Olson E. N., Nature, 2011, 469(7330), 336—342 |
37 | Yang L., Zhang K. Y., Bi S., Zhu J. J., ACS Appl. Mater. Interfaces, 2019, 11(42), 38459—38466 |
38 | Ren H., Long Z., Shen X. T., Zhang Y., Sun J. H., Ouyang J., Na N., ACS Appl. Mater. Interfaces, 2018, 10(30), 25621—25628 |
39 | Li S., Xu L. G., Ma W., Wu X. L., Sun M. Z., Kuang H., Wang L. B., Kotov N. A., Xu C. L., J. Am. Chem. Soc., 2016, 138(1), 306—312 |
40 | Huo M., Li S. Q., Zhang P. W., Feng Y. M., Liu Y. R., Wu N., Ju H. X., Ding L., Anal. Chem., 2019, 91(5), 3374—3381 |
41 | Meng L. C., Wang Q. L., Wang L., Zhao Z., Xin G. Z., Zheng Z. G., Zhou P., Li P., Jiang Y., Li H. J., Mater. Today Bio., 2021, 12, 100157 |
42 | Xu J., Li H. H., Arumugam S. S., Rong Y. W., Wang P. Y., Chen Q. S., Spectrochim. Acta A, 2022, 265(15), 120341 |
43 | Rabie H., Zhang Y. X., Pasquale N., Lagos M. J., Batson P. E., Lee K. B., Adv. Mater., 2019, 31(14), 1806991 |
44 | Huang L. N., Chen F., Zong X., Lu Q. J., Wu C. Y., Ni Z. Q., Liu M. L., Zhang Y. Y., Talanta, 2021, 227, 122156 |
45 | Chen F., Lu Q. J., Huang L. N., Liu B. W., Liu M. L., Zhang Y. Y., Liu J. W., Angew. Chem. Int. Ed., 2021, 60(10), 5453—5458 |
46 | Qu A. H., Sun M. Z., Xu L. G., Hao C. L., Wu X. L., Xu C. L., Kotov N. A., Kuang H., Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 2019, 116(9), 3391—3400 |
47 | Ma W., Fu P., Sun M. Z., Xu L. G., Kuang H., Xu C. L., J. Am. Chem. Soc., 2017, 139(34), 11752—11759 |
48 | Zhao J., Di Z. H., Li L. L., Angew. Chem. Int. Ed., 2022, 61(32), e202204277 |
49 | Zhao J., Gao J. H., Xue W. T., Di Z. H., Xing H., Lu Y., Li L. L., J. Am. Chem. Soc., 2018, 140(2), 578—581 |
50 | Zhao J., Chu H. Q., Zhao Y., Lu Y., Li L. L., J. Am. Chem. Soc., 2019, 141(17), 7056—7062 |
51 | Zhao J., Li Y. H., Yu M. M., Gu Z. J., Li L. L., Zhao Y. L., Nano Lett., 2020, 20(2), 874—880 |
52 | Yang Z. L., Loh K. Y., Chu Y. T., Feng R. P., Satyavolu N. S. R., Xiong M. Y., Huynh S. M. N., Hwang K., Li L. L., Xing H., Zhang X. B., Chemla Y. R., Gruebele M., Lu Y., J. Am. Chem. Soc., 2018, 140(50), 17656—17665 |
53 | Li C. Y., Zheng B., Kang Y. F., Tang H. W., Pang D. W., ACS Sens., 2020, 5(1), 199—207 |
54 | Zhou B., Dong Y. C., Liu D. S., ACS Appl. Bio Mater., 2021, 4(3), 2251—2261 |
55 | Li C. Y., Liu J. X., Liu Y. H., Gao J. L., Chen Y. L., He J. W., Xin M. K., Liu D., Zheng B., Sun X. M., Anal. Chem., 2022, 94(13), 5450—5459 |
56 | Zhao T. T., Gao Y. H., Wang J., Cui Y. Y., Niu S. Y., Xu S. H., Luo X. L., Anal. Chem., 2021, 93(36), 12329—12336 |
57 | Li D., Zhao T. T., Chen J., Shi J. H., Wang J. H., Yin Y., Chen S. W., Xu S. H., Luo X. L., Anal. Chem., 2022, 94(41), 14467—14474 |
58 | Mi Y. S., Zhao J., Chu H. Q., Li Z. X., Yu M. M., Li L. L., Anal. Chem., 2021, 93(4), 2500—2509 |
59 | Saminathan A., Zajac M., Anees P., Krishnan Y., Nat. Rev. Mater., 2022, 7(5), 355—371 |
60 | Bonora M., Wieckowski M. R., Sinclair D. A., Kroemer G., Pinton P., Galluzzi L., Nat. Rev. Cardiol., 2019, 16(1), 33—55 |
61 | Zhao J., Li Z. X., Shao Y. L., Hu W. P., Li L. L., Angew. Chem. Int. Ed., 2021, 60(33), 17937—17941 |
62 | Shao Y. L., Zhao J., Yuan J. Y., Zhao Y. L., Li L. L., Angew. Chem. Int. Ed., 2021, 60(16), 8923—8931 |
63 | Yu F. Z., Shao Y. L., Chai X., Zhao Y. L., Li L. L., Angew. Chem. Int. Ed., 2022, 61(28), e202203238 |
64 | Garfield D. J., Borys N. J., Hamed S. M., Torquato N. A., Tajon C. A., Tian B., Shevitski B., Barnard E. S., Suh Y. D., Aloni S., Neaton J. B., Chan E. M., Cohen B. E., Schuck P. J., Nat. Photon., 2018, 12(7), 402—407 |
65 | Xiong L. Q., Chen Z. G., Yu M. X., Li F. Y., Liu C., Huang C. H., Biomaterials, 2009, 30(29), 5592—5600 |
66 | Park Y. I., Lee K. T., Suh Y. D., Hyeon T., Chem. Soc. Rev., 2015, 44(6), 1302—1317 |
67 | Liu L., Wang S. F., Zhao B. Z., Pei P., Fan Y., Li X. M., Zhang F., Angew. Chem. Int. Ed., 2018, 57(25), 7518—7522 |
68 | Cheng L., Wang C., Liu Z., Nanoscale, 2013, 5(1), 23—37 |
[1] | 王君旸, 刘争, 张茜, 孙春燕, 李红霞. DNA银纳米簇在功能核酸荧光生物传感器中的应用[J]. 高等学校化学学报, 2022, 43(6): 20220010. |
[2] | 储彬彬, 何耀. 硅基纳米探针用于眼部疾病的成像检测与治疗[J]. 高等学校化学学报, 2022, 43(12): 20220546. |
[3] | 叶卓, 吉墨轩, 刘定斌. 动脉粥样硬化光学成像探针研究进展[J]. 高等学校化学学报, 2022, 43(12): 20220556. |
[4] | 卢美如, 张宏宇, 石百媚, 孙茂忠, 徐丽广, 胥传来, 匡华. 手性纳米材料: 生物成像、 生物传感与治疗[J]. 高等学校化学学报, 2022, 43(12): 20220683. |
[5] | 张钤, 刘雅薇, 王帆, 刘凯, 张洪杰. 稀土纳米材料在高分辨活体成像及诊疗中的应用[J]. 高等学校化学学报, 2022, 43(12): 20220552. |
[6] | 唐玉静, 胡敏, 王霞, 王启刚. 载酶纳米催化体系用于疾病诊疗的研究进展[J]. 高等学校化学学报, 2022, 43(12): 20220640. |
[7] | 朱兆田, 李圣凯, 宋明慧, 蔡芯琪, 宋志灵, 陈龙, 陈卓. 多功能金属石墨纳米囊的生物医学应用进展[J]. 高等学校化学学报, 2021, 42(9): 2701. |
[8] | 黄池宝, 康帅, 潘淇, 吕国岭. 衍生于咔唑的双氰基二苯代乙烯型双光子荧光脂筏探针[J]. 高等学校化学学报, 2021, 42(8): 2443. |
[9] | 徐梦祎, 黄雪雯, 李小杰, 魏玮, 刘晓亚. “串珠状”复合纳米组装体修饰丝网印刷电极构建的生物传感器[J]. 高等学校化学学报, 2021, 42(6): 1768. |
[10] | 王博东, 潘美辰, 卓颖. 二氧化硅纳米颗粒表面原位还原银纳米簇电化学发光传感界面的构建与分子识别[J]. 高等学校化学学报, 2021, 42(11): 3519. |
[11] | 胡灵, 殷垚, 柯国梁, 张晓兵. 基于DNA纳米结构的细胞间相互作用的调控[J]. 高等学校化学学报, 2021, 42(11): 3284. |
[12] | 柯梦婷, 袁江培, 张恒, 方煜. 多孔配位聚合物靶向亚细胞器用于生物成像和诊疗[J]. 高等学校化学学报, 2021, 42(11): 3295. |
[13] | 张嘉懿, 丁臻尧, 王丹丹, 陈礼平, 封心建. 基于多孔金结构的三相界面酶电极的制备及高效电化学酶传感性能[J]. 高等学校化学学报, 2021, 42(10): 3167. |
[14] | 公少华, 张霞, 李娜, 唐波. 荧光纳米探针用于细胞器pH检测的研究进展[J]. 高等学校化学学报, 2020, 41(9): 1933. |
[15] | 彭伙, 高则航, 廖承悦, 王晓冬, 周洪波, 赵建龙. 一种用于核酸绝对定量检测的高鲁棒性液滴式数字PCR芯片[J]. 高等学校化学学报, 2020, 41(8): 1760. |
阅读次数 | ||||||
全文 |
|
|||||
摘要 |
|
|||||